Çok değişken büyüklükte olup, genelllikle 4-8 cm. yükseklikte ve 4-6 cm. çapındadır. Şekil bakımından kabaca yumurta gibidir; düzensiz, boyuna yönde düzgün bir sıra oluşturmayan, yuvarlak, biraz uzunca veya köşeli olabilen oldukça geniş, derin olmayan oyukları vardır, oyukların kenarı dolambaçlı sırtlarla ağ gibi görünür, çukur kısımları kırmızımsı sarı renkte, damar gibi çıkıntılar daha sarımtırak, bazan pembe veya kırmızılı zeytin rengindedir. Şapkanın dip kısmı sapa dik olarak oturur.
Sap
Boyu 3-6 cm, eni 1-3 cm arasında değişir. Kuvvetli olup silindir şeklindedir. İçi boştur, fakat düzenli bir boşluk göstermeyip, dibinde daha genişler. Dış kısmı buruşuklu ve uzunluğuna oluklu, yukarı tarafında az olarak kepeklidir. Rengi kirli beyaz, sarımtrak, yaşlanma ile kahverengimsidir. Çok gevrek bir yapıdadır.
Etli Kısım
Mum kıvamında, gevrek ve kırmızımtrak sarı renktedir. Hoş bir tada ve kokuya sahiptir.
Spor İzi
Koyu krem renklidir.
Yetişme Yeri ve Zamanı
Toprakta, orman açıklıklarında, yol ve akarsu kenarlarında, bitki örtüsü yanmış arazide ilkbaharda, Mart ve Mayıs ayları arasında görülür. Akçaağaç, Fındık, Kayın, Dişbudak ve Karağaçların altında tek tek bulunur
Çok iyi yenen bir mantardır, yavaş pişirildiği zaman çok lezzetli olur. Pişirilmeden önce çok iyi temizlenmelidir. Bir oturuşta çok fazla yenilmemelidir.
Kaynak: ogm.gov.tr
Kuzu göbeği mantarı künyesi – Morchella esculanta var. rotunda
Kuzu göbeği mantarı görünümü
Morchella cinsine ait olan Kuzu göbeği mantarları ortalama 5-15 cm boyunda, kremden koyu kahverengiye kadar değişen renklerde bal peteğini andıran şapkası ile kolayca tanınabilecek bir yapıdadır. Üremelerini sağlayan sporlar, askus adı verilen bir kese içinde bulunur. Bu keseden atılan sporlar uygun sıcaklık ve nemde toprakta çimlenerek mantarı meydana getirirler. Kuzu göbeği mantarının dünyada yaklaşık olarak 30 civarında türü bilinmektedir. Türkiye’de ise en yaygın olarak rastlanan türleri, Morchella crassipes, M. conica, M. deliciosa, M. esculenta, M. elata, M. distans ve M. rotunda’dır.
Yurdumuzda çam ormanlarında, bazen meşe, dişbudak gürgen ve elma ağaçlarının çevresinde, ilkbaharda özellikle Nisan ve Mayıs aylarında yağmurlardan sonra Kuzu göbeğini bol miktarda bulmak mümkündür. Genellikle Ege, Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde yetişen bu mantarlar Izmir-Bergama, Muğla, Kastamonu, Aydın, Denizli, Çanakkale, Uşak, Balıkesir, Sinop illeri ve çevresinde yaygın olarak tanınmakta ve toplanmaktadır.
Dikkat!
Ekonomik yönden orman köylüsüne büyük katkı sağlayan bu mantarların çeşit ve miktarında son yıllarda bir azalmanın olduğu gözlenmektedir. Azalma sebebi olarak, yağmurların yeterince yağmaması yanında mantarların aşırı ve bilinçsizce toplanması görülmektedir. Bu mantardan gelecekte de aynı şekilde faydalanmak istiyorsak dikkat edilmesi gerekenleri şöyle sıralayabiliriz;
*Yapılan orman kesimleri ve şehirleşme nedeniyle türün yayılış alanı sürekli daralmakta olduğundan yayılış alanlarını genişletmeye yönelik koruma alanları oluşturulmalıdır.
*Türün aşırı toplanması engellenmeli, bu konuda toplamanın yapıldığı orman köylerine gelir getirici alternatif üretimler sağlanmalı ve toplama konusunda halkın bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar artırılmalıdır.
*Mantar çoğunlukla daha eşeysel olgunluğa ulaşmadan, yani sporlarını oluşturmadan gençken toplanmakta bu da türün yok olmasına neden olmaktadır. Diğer taraftan mantarın toprağıyla birlikte bulunduğu ortamdan çıkarılması, oluşum evresinde çok önemli bir yapı olan sklerosiyumu (Morchella’nın yaşam döngüsünde olumsuz koşullara dayanıklı önemli bir evre) ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenle hem genç mantarların toplanmaması hem de sklerosiyumun korunması için gerekli bilgi aktarımı yapılmalıdır.
Görüldüğü gibi yapılan ihracatla elde edilen dövizle ekonomik yönden önemli miktarda gelir getiren bu mantar, gerekli önlemler alınmazsa yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır. Bunun için özellikle ilkbahar aylarında orman köylüsüne toplama ile ilgili bilgiler aktarılarak bu konuda bilinçlenmeleri sağlanmalıdır.
Kurutulmuş ve iplere dizilen kuzugöbekleri İstanbul ve İzmir’den gelen tüccarlar tarafından satın alınır ve kurusunun 2009 yılında 350-400 TL’den pazar buluyor, Ürün işlendikten ve paketlendikten sonra İsviçre, Fransa, İtalya, Almanya, Belçika ve İskandinav ülkelerine ihraç edilir İsviçre, Danimarka, İsveç ve Norveç’te kuzu göbeği ilaç sanayinde kullanılıyor. Paris’te ise zengin mutfaklarında özel menü olarak servis ediliyor. Fransa’da en pahalı yemek salyangoz karışımlı kuzu göbeği haşlamasıyla yapılıyor ve bir porsiyonu 50 Euro.
Kuzu göbeği mantarı üretimi yapılır mı?
Öncelikle kuzu göbeği mantarını ev, bahçe veya sera ortamında yetiştirme şansınız fazla yok. İklim koşullarını sağlamanız da oldukça zor. Nedeni bu mantarlar doğa koşullarında, yetiştiği bölgelere göre değişmekle beraber özellikle ilkbahar aylarında, mart sonu ve mayıs ortalarına kadar görülmektedir. Bu dönemde ancak toplanabilir. Bütün bir yıl doğada mevcut değildir. Bu nedenle sizin onları sürekli olarak yetiştirme şansınız şu an için yok. Tabi bu konuda çalışmalar devam etmekte. Özellikle büyük mantar firmaları da kuzu göbeğinin ticari miselinin hazırlanması ve kültür formlarının tespiti ve yetiştirilmesi aşamasında büyük beklenti içerisindeler
Yorumlar